ნიორი
Allium sativum L., ერთწლოვანი ბალახოვანი ბოლქვიანი მცენარეა. ამჟამად მიაკუთვნებენ ხახვისებრთა – Alliaceae ოჯახს. (ადრე მიაკუთვნებდნენ შროშანასებრთა – liliaceae-ს ოჯახს.). ფოთლები ფესვთანურია, ხაზური, ბრტყელი .სიგრძეში 1 მეტრსაც აღწევს. ნიორის ზოგიერთი ჯიში ივითარებს საყვავილე ღეროს, მაგრამ ნიორი თესლს არ იძლება. იგი მრავლდება მხოლოდ ბოლქვის კბილებით.
საყავილე
ღერო 1,5 მ სიმაღლისაა, ყვავილები ქოლგისებრია, მოთეთრო. ზოგჯერ ყვავილედში ვითარდება წვრილი, 1, 5 მმ ზომის ბოლქვები. ნაყოფი კოლოფია, თესლები მრავალი. ბოლქვები კვერცხისებრი ფორმისაა. გარს მშრალი, თეთრი საბურველი აკრავს. შედგება 6-8 პატარა ბოლქვაკისაგან
(„კბილებისაგან"),
რომლებსაც
სიფრიფანა
გარსი აქვს. ბოლქვი შედგება 2-50-მდე კბილებისაგან,
რომელთა რაოდენობა იცვლება ჯიშისა და მოშენების პირობების მიხედვით. კბილები დაფარულია სადაფისებრი ქერქით. ახასიათებს მკვეთრი სპეციფიკური გემო, აღიზიანებს ლორწოვან გარსს. ბოლქვის კბილებს თესავენ შემოდგომაზე ან გაზაფხულზე. მცენარე ყვავილობს ივლის–აგვისტოში. საქართველოში გავრცელებული ჯიშებია ,,გორული” და ,,იმერული”. ველურად გვხვდება შუა აზიის მთებში და კავკასიაში. კულტივირებულია პრაქტიკულად ყველგან. ნივრის ნედლი ბოლქვი – Buldus
Allii sativi recens. ბოლქვებს შლიან კბილებად, აცილებენ ქერქს და აშრობენ
ჩრდილში. შეიძლება შემკვეთმა მოითხოვოს სპეციფიკურ ფორმატში შრობა. ნიორის კბილი შეიცავს: C ვიტამინს – 7,
0-28, 8 მგ,
ნედლ ცილას –6, 0-7,
9%, რედუცირებულ
შაქარს
–0, 5%, პოლისაქარიდებს
– 20-27%, მშრალ
ნივთიერებას
–35-42% და
სხვა. ნივთიერებათა მონაცემთა ბაზაში ნიორზე გაწერილია შემდეგი ნივთიერებები და ნივთიერებათა ჯგუფები: B ვიტამინი, C ვიტამინი,
Ge, Se, Si, აგიგენინი, ადენოზინი, ალილპროპილსულფიდი, გოგირდი, დიალილდისულფიდი,
დიოსგენინი,
ეთეროვან ზეთი, თიოგლიკოზიდები,
მიკროელემენტები,
ნუკლეინის
მჟავა, პოლისაქარიდები,
სტეროიდული
საპოგენინები,
ფიტონციდი
ალიცინი, ფიტოსტეროლები,
b-ქლოროგენინი
და სხვა. ნიორს ახასიათებს ანტიმიკრობული, ანტისეპტიკური, ანტივირუსული აქტივობა. ნედლეულის ბოლქვიდან ამზადებენ ნაყენს, რომელსაც უნიშნავენ კუჭ-ნაწლავის დაავადებების (მეტეორიზმი, ატონია), ათეროსკლეროზის,
ჰიპერტონიის
დროს. იგი ხელს უშლის თავისუფალი რადიკალების გაჩენას, აწესრიგებს იმუნურ სისტემას. არის ანტითრომბული, ანტიბლასტური, ჰიპოგლიკემიური,
ჰიპოლიპიდური
საშუალება
და სხვ.
წყარო:
medgeo.net
|
